AVRUPA FUTBOL ŞAMPİYONASI
İlki 1960 yılında düzenlenen Avrupa Futbol Şampiyonası'nın elemelerine, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 16 ülke katıldı. Türkiye'nin ilk eleme turunda 2-0 ve 0-3'lük sonuçlarla Romanya tarafından finaller dışına itilmesinin ardından, çeyrek final maçları oynandı ve bu maçlar sonunda Çekoslovakya, Fransa, Sovyetler Birliği ve Yugoslavya Fransa'da yapılacak olan ilk şampiyonaya katılma hakkı kazandılar. İspanya, diktatör Franco'nun talimatıyla Sovyetler Birliği ile oynaması gereken çeyrek final maçlarından çekilince, Sovyetler Birliği çeyrek finali maç yapmadan geçti.
O tarihte Fransa Futbol Federasyonu Genel Sekreteri Henri Delaunay'ın adını taşımakta olan şampiyonanın final maçında Sovyetler Birliği ve Yugoslavya karşı karşıya geldiler. Paris'deki Parc des Princess Stadı'nda oynanan ve sadece 17.966 seyircinin takip ettiği final maçını uzatmalar sonunda 2-1 kazanan Sovyetler Birliği ilk Avrupa Şampiyonu oldu. Bu maçta Sovyet kaleci Lev Yaşin kurtarışları ile yıldızlaşırken, Yugoslavya'nın golünü kaydeden Milan Galiç ard arda 10 milli maçta gol kaydeden tek futbolcu olarak tarihe geçti; Galiç'in bu rekoru halen kırılamadı.
ŞAMPİYONA FORMATI
1960 yılındaki 'final four' sistemi 1964 yılında da uygulandı: önce ön eleme turları ve çeyrek final maçları oynandı, ardından yarı finale kalan 4 takım şampiyonada mücadele etme hakkı kazandılar.
1968 yılında turnuvanın adı Avrupa Futbol Şampiyonası oldu. Eleme turlarında grup sistemine geçildi ve 4'er takımlı 8 ön eleme grubu oluşturuldu. Gruplarında ilk iki sırayı alan takımlar çeyrek finale yükseldiler. İlk 2 şampiyonada olduğu gibi sadece çeyrek finali geçen 4 takım şampiyonada mücadele etme hakkı kazandılar. 1972 ve 1976 yıllarındaki şampiyonalarda da bu sistem geçerliydi.
1980 yılında ön eleme gruplarının sayısı 7'ye düşürüldü ve her grubun ilk sırasında yeralan takımlar şampiyonaya katılma hakkı kazandılar. Evsahibi ülkenin de şampiyonaya direk katılımı benimsendi. Böylece, şampiyonada mücadele eden takım sayısı 4'den 8'e çıkarılmış oldu. Bu 8 takım 4'erli 2 gruba ayrıldılar ve tek devreli lig usulü ile oynanan grup maçları sonunda grup 1.leri şampiyonluk; 2'leri ise 3.lük maçı oynadılar. 1984, 1988 ve 1992 yıllarında da şampiyonaya 8 takım katıldı. Şampiyona formatı 1982 yılındakinden çok az farklıydı; bu üç şampiyonada 8 takımın oluşturduğu 4'erli iki grubun 1. ve 2.leri çapraz eşleşme ile yarı final maçları oynadıktan sonra finalde mücadele edecek takımlar belirlendi.
1996 yılındaki şampiyona ile birlikte şampiyonada mücadele edecek takım sayısı 16'ya çıkarıldı. Avrupa'nın siyasi haritasının değişmesi ve UEFA'ya üye ülkelerin sayısının artması sonucu ön eleme gruplarının sayısı artırıldı. Evsahibi ülke ile birlikte ön eleme gruplarının 1.leri ve en iyi puana sahip 2.leri şampiyonaya direk katılmaya hak kazandılar. Diğer grup ikincileri ise aralarında playoff maçları oynadıktan sonra şampiyona finallerine dahil oldular. Halen geçerli olan bu sistemde, şampiyonaya katılan 16 takım 4'erli 4 gruba ayrılıyorlar ve gruplarında ilk iki sırayı elde eden takımlar çeyrek finale yükseliyorlar. Çeyrek final maçlarını, yarı final ve final maçları takip ediyor.
EVSAHİPLERİ
Avrupa Futbol Şampiyonası'na Fransa (1960 ve 1984), İtalya (1968 ve 1980) ve Belçika (1976 ve 2000) ikişer kez evsahipliği yaptılar. Diğer evsahibi ülkeler sırasıyla İspanya (1964), Yugoslavya (1976), Almanya (1988), İsveç (1992), İngiltere (1996), Hollanda (2000) ve Portekiz (2004) oldular.
Şampiyona ilk kez 2000 yılında iki ülkenin (Belçika ve Hollanda) topraklarında gerçekleşti. 2008 yılındaki şampiyona da Avusturya ve İsviçre'nin ortak organizasyonu ile düzenlenecek.
Evsahibi olduğu şampiyonayı kazanan üç ülke var: İspanya 1964 yılında, İtalya 1968 yılında ve Fransa 1984 yılında evsahibi oldukları şampiyonaları kazandılar.
EN ÇOK KATILANLAR
Avrupa Futbol Şampiyonası elemelerinde (ve finallerinde) 1960 ve 2004 yılları arasında tam 55 farklı ülke mücadele etti. Elemelerin tümüne (ki 2004 yılındaki şampiyona ile birlikte bu sayı 11'i buluyor) katılan ülke sayısı ise 14. Bu ülkeler (alfabetik sıra ile) Avusturya, Bulgaristan, Çekoslovakya (ve Çek Cumhuriyeti), Danimarka, Fransa, İrlanda Cumhuriyeti, İspanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Sovyetler Birliği (ve Rusya) ve Türkiye.
ŞAMPİYONLAR
Almanya, ilk iki şampiyonaya (1960 ve 1964) katılamamış olmasına rağmen Avrupa Futbol Şampiyonalarının en başarılı ülkesi. Üç kez (1972, 1980 ve 1996) Avrupa Şampiyonu olan Almanya'yı, 2 kez (1984 ve 2000) şampiyon olan Fransa ve birer kez şampiyonluk yaşayan Sovyetler Birliği (1960), İspanya (1964), İtalya (1968), Çekoslovakya (1976), Hollanda (1988) ve Danimarka (1992) takip ediyorlar.
FİNALLER
Final maçlarında normal süre tam 5 kez berabere sonuçlandı. Bu finallerin birinde şampiyon uzatma devrelerinin sonunda belli olurken (1960'da Sovyetler Birliği), birinde ikinci bir maç oynandı (1968'de İtalya), bir diğerinde ise şampiyonu penaltı atışları belirledi (1976'da Çekoslovakya). Son iki Avrupa Şampiyonu ise ?altın gol' ile belli oldu (1996'da Almanya ve 2000'de Fransa).
Final maçları (biri uzatma devreleri sonunda ve ikisi ?altın gol' ile olmak üzere) 5 kez 2-1, 4 kez 2-0 ve birer kez 5-3 (penaltılar sonunda) ve 3-0 neticelendi.
YARI FİNALE VE FİNALE YÜKSELENLER
Bununla birlikte, en çok final ve yarı final oynayan takımlar listesinin başında da Almanya var.
En çok final oynayan takımlar listesinde 5 kez final oynayan Almanya'nın ardından, Sovyetler Birliği (4), Çekoslovakya-Çek Cumhuriyeti (2), Fransa (2), İspanya (2), İtalya (2), Yugoslavya (2), Belçika (1), Danimarka (1) ve Hollanda (1) geliyorlar.
En çok yarı final oynayan takımlar listesinde ise Almanya'yı (6) Sovyetler Birliği (5), Çekoslovakya-Çek Cumhuriyeti (4), Fransa (4), İtalya (4), Hollanda (4), Danimarka (3), Yugoslavya (3), Belçika (2), İngiltere (2), İspanya (2), Macaristan (2), Portekiz (2) ve İsveç (1) takip ediyorlar.
GENEL BAŞARI TABLOSU
Avrupa Futbol Şampiyonalarının eleme ve final gruplarında en fazla maç oynayan ülkeler Sovyetler Birliği (ve Rusya), İspanya ve Danimarka. 2004 Şampiyonası öncesi oynanan eleme grubu ve playoff maçları da değerlendirmeye dahil edildiğinde, Sovyetler Birliği (74) ve bu ülkenin devamı konumundaki Rusya'nın (33) toplam 107, İspanya'nın 106 ve Danimarka'nın 105 müsabaka oynadıkları görülüyor. Şampiyona tarihinde 100 müsabaka sınırını aşan diğer ülkeler ise Çekoslovakya-Çek Cumhuriyeti (101), Fransa (101) ve Hollanda (100).
Avrupa Futbol Şampiyonalarının eleme ve final gruplarında en fazla galibiyet alan 6 ülke ise Hollanda (63), İspanya (62), Çekoslovakya-Çek Cumhuriyeti (60), Sovyetler Birliği-Rusya (60), Almanya (59) ve Fransa (57) şeklinde sıralanıyorlar.
Şampiyona tarihinin en golcü takımı ise İspanya: 106 maçta 235 gol atan matadorların maç başına gol ortalaması 2.22. 200 Gol barajını aşan diğer ülkeler ise Hollanda (219, maç başına 2.19 gol) ve Sovyetler Birliği-Rusya (201, maç başına 1.88 gol). Çekoslovakya-Çek Cumhuriyeti ise 199 gol kaydetmiş durumda; Portekiz'deki finallerde bulacakları ilk gol ile 200 gol barajına ulaşacaklar.
Türkiye ise şampiyona tarihinde 83 müsabaka oynadı. Bu maçlarda 28 galibiyet, 19 beraberlik ve 36 mağlubiyet alan Türkiye, attığı 85 gole karşılık 124 gol yedi.
FİNALLERİN BAŞARI TABLOSU
Avrupa Futbol Şampiyonalarının sadece final gruplarında oynanan müsabakaların değerlendirildiği tablolar gözönüne alınacak olursa en çok müsabaka oynayan (33), en çok galibiyet alan (17) ve en çok gol atan (49) takımın Almanya olduğunu görüyoruz.
Almanya'yı şampiyona finallerinin 'müsabaka' listesinde 25'er maç oynamış olan Hollanda, İspanya ve Sovyetler Birliği-Rusya; 'galibiyet' listesinde Hollanda (15), Fransa (12) ve İtalya (10); 'gol' listesinde ise Hollanda (45), Fransa (40) ve Yugoslavya (31) takip ediyorlar.
İki puanlık sisteme göre maç başına en çok puan toplayan ülke ise Hollanda (1.44). Bu sıralamada Hollanda'yı Almanya (1.33), Portekiz (1.31) ve Fransa (1.30) takip ediyorlar.
Bu arada, sadece 2 kez (1996 ve 2000) finallere katılma hakkı elde eden Türkiye, oynadığı 7 müsabakada 1 galibiyet, 1 beraberlik ve 5 mağlubiyet aldı; attığı 3 gole karşılık, kalesinde 9 gol gördü. İki puanlık sisteme göre maç başına 0.43 puan toplayan Türkiye, bu sıralamada sadece İsviçre (0.33 puan) ve Yunanistan'ın (0.33 puan) üzerinde yeralıyor. Her iki ülkenin de 2004 finallerine katılıyor olması, Türkiye'nin bu ülkelerin de gerisine düşme ihtimalini doğuruyor.
İLGİNÇ NOTLAR
1960 yılında düzenlenen ilk Avrupa Futbol Şampiyonası için UEFA 16 ülke kontenjanını doldurmakta zorlanmıştı. Britanya adasından hiçbir ülkenin iştirak etmediği bu ilk şampiyonanın elemelerine Avusturya, Bulgaristan, Çekoslovakya, Danimarka, Doğu Almanya, Fransa, İspanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Sovyetler Birliği, Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan katılmışlardı.
1960 ve 1972 yılları arasında düzenlenen ilk 4 Avrupa Futbol Şampiyonası finallerine sadece 4 takım katıldı ve Sovyetler Birliği hep bu 4 takım içinde yeraldı.
İngiltere, (1966 yılında) Dünya Kupası sahibi olmasına rağmen bir kez bile Avrupa Şampiyonu olamadı.
Çekoslovakya 1976 Avrupa Futbol Şampiyonası eleme grubu maçlarına 3-0'lık İngiltere yenilgisi ile başlamasına rağmen, bu maçtan sonra oynadığı 9 maçta da mağlup olmadı ve Avrupa Şampiyonu oldu.
1992 Avrupa Şampiyonu Danimarka, finallere (iç savaş bunalımı yaşayan) Yugoslavya'nın yerine iştirak etmiş ve UEFA'nın bu kararından -şampiyonanın başlamasına sadece 11 gün kala- haberdar olmuştu.
Hans-Hubert 'Berti' Vogts hem futbolcu (1972), hem de teknik direktör (1996) olarak Avrupa Şampiyonluğu yaşayan tek spor adamı olarak Avrupa futbolu tarihine geçti.
Ard arda Avrupa Şampiyonluğu ve Dünya Kupası kazanan tek ülke Batı Almanya (1972 ve 1974) olurken, ard arda Dünya Kupası ve Avrupa Şampiyonluğu kazanan tek ülke Fransa (1998 ve 2000) oldu.
Yorumlar (2)
Copyright © 2005 Uzerine.com